Article
Miran Mohar: Kunstenaars in de Euregio Maas-Rijn: Ten Aanval!
BAVO
2009, Euregional Forum Newspaper
De vierde editie van De Klokkenluider laat Miran Mohar aan het woord. Hij is de oprichter van de beruchte NSK Staat: een staat gesticht door kunstenaars die zich niet langer verankerd aan een vast territorium. Miran Mohar stelt dat kunstenaars in de Euregio Maas-Rijn zich te weinig bewust zijn van de unieke communicatiewaarde van hun conceptueel en creatief kapitaal om de Euregio vooruit te stuwen. Het is deze verbeelding die Euregoniale politici en bedrijven missen, waardoor de Euregio Maas-Rijn als eerste transnationale Staat van Europa slechts een vage droom blijft. Kunstenaars kunnen en moeten deze droom realiseren.
De NSK Staat
Als burger van het voormalige Joegoslavië maakte ik van dichtbij mee hoe als gevolg van de machtspelletjes van politieke elites eeuwenoude grenzen plotseling hun rentree maakten en mensen opnieuw lijnrecht tegenover elkaar kwamen te staan. Als kunstenaar was er weinig reden tot optimisme in die donkere dagen. En dat was dan ook de overheersende houding onder intellectuelen. Men stond sceptisch tegenover politieke alternatieven en zelfs cynisch tegenover politiek in het algemeen.Samen met een aantal van mijn collegakunstenaars die samenwerkten onder de naam Neue Slowenische Kunst (NSK) bleven we niet bij de pakken neer zitten. Als tegenwicht tegen de desintegratie van de Joegoslavische staat richtten wij eind jaren tachtig een eigen staat op genaamd naar ons collectief: De NSK Staat. Uniek aan deze staat was dat deze niet, zoals andere staten, gelinkt was aan één bepaald territorium. Onze staat bestond, en bestaat nog steeds, enkel in de tijd. Dit is een unicum in de politieke geschiedenis van de mensheid. NSK Staat noemt zichzelf dan ook trots ‘De eerste Staat in de tijd’. Culturele actoren hebben meer macht dan ze denken om van de Euregio Maas-Rijn een werkelijke verenigde en geïntegreerde politieke entiteit te maken. Haar loutere bestaan in de tijd maakt van De NSK Staat ook tegelijk de eerste, echt universele staat. Aangezien De NSK Staat geen territorium heeft, kan iedereen ter wereld burgerschap aanvragen – wat ook effectief gebeurde. De NSK Staat heeft nu burgers van alle uithoeken van de wereld!
De reële macht van een artistieke staat
Wie De NSK Staat ziet als een louter artistieke, conceptuele Spielerei zit er dik naast. Haar korte geschiedenis bewijst dat zij meer is dan een vrijblijvende denkoefening en ook reële politieke betekenis of machtsinvloed heeft. Eén van de verdiensten van de conceptuele staat was bijvoorbeeld dat zij vele ex-Joegoslavische burgers die aan het geweld en de anarchie in hun land wilden ontsnappen in staat stelde naar veiligere havens te vluchten. Dit gebeurde door middel van de NSK paspoorten. Maar ook tot op vandaag worden overal ter wereld ambassades opgericht om te bemiddelen in conflictsituaties. De geschiedenis van De NSK Staat is het levende bewijs hoe een artistieke staat concreet hulp bood, en nog steeds biedt, aan mensen die om tal van redenen tussen de mazen vallen van de traditionele natie-staten.
Nood aan Euregionale kunstenaars
Ik denk dat De NSK Staat een goed tegengif is voor het scepticisme over de Euregionale politiek dat al te vaak overheerst bij culturele producenten. Zoals ik al eerder aangaf, waren er in het Joegoslavië van eind jaren tachtig redenen te over om je als kunstenaar van elk positief politiek engagement af te wenden. Ik denk dat we kunnen stellen dat er hiervoor veel meer redenen waren dan in de Euregio Maas-Rijn vandaag. Vanuit mijn persoonlijke ervaring wil ik kunstenaars in de Euregio Maas-Rijn dan ook oproepen om de rol van voorhoede op zich te nemen. Zij moeten hun creatieve expertise ongegeneerd inzetten om vorm te geven aan de eerste onafhankelijke, Euregionale Staat in de EU. Als mijn collega’s en ik dit konden in veel slechtere omstandigheden, dan moeten de kunstenaars in de Euregio Maas-Rijn deze uitdaging zeker aankunnen.
De verleiding van een artistiek concept
Ik kan mijn collega’s in de Euregio Maas-Rijn op dit vlak nog wel een paar tips geven. Het oprichten van een eigen staat komt voor velen waarschijnlijk nog steeds over als een vrij onrealistische zoniet onmogelijke taak. Het belangrijkste leermoment van De NSK Staat was echter dat minimalistische middelen nog het meest effectief zijn om zo’n staat van de grond te krijgen. Zo ontwierpen wij enkel het concept van deze staat, meer bepaald dit van de ‘eerste staat in de tijd’. De NSK Staat stond dus in de eerste plaats voor een ‘state of mind’. Daarna ging het balletje vanzelf aan het rollen, en vaak buiten ons, de oorspronkelijke oprichters, om. Zo werd de website van de staat bijvoorbeeld gelanceerd door een Griekse fan. Ook dit radicaal-democratische, bottom-up karakter is bijzonder inspirerend in de Euregionale context. Kortom, de best practice van de NSK Staat levert aan culturele actoren actief in de Euregio Maas-Rijn het ontegensprekelijke bewijs dat politieke durf als kunstenaar de moeite loont. Ik kijk dan ook uit naar de conceptueel innovatieve initiatieven van mijn collega’s-Kunstenaars in de Euregio Maas-Rijn. Zij moeten beseffen dat de bal in hun kamp ligt. Kunstenaars zitten in de meest uitgelezen positie om het onbewuste verlangen van de Euregio te realiseren: d.i. uit te groeien tot een ééngemaakte grensoverschrijdende staat.
LEERMOMENTEN
+ Alles draait om een ondernemende instelling: voor het stichten van één Euregionale staat is het voorstellen van een concept van dergelijke staat reeds uiterst doeltreffend. De invulling van dit concept kan dan van de bodem op gebeuren door de verschillende maatschappelijke actoren in de Euregio.
+ Een Euregionale staat moet niet langer gedacht worden in termen van territorium, maar van tijd: tijd is veel universeler en hierdoor ideaal voor de specifieke transnationale conditie van de Euregio.
Miran Mohar sprak het Euregionaal Forum toe in het Glaspaleis in Heerlen op 14 Juni 2007
Gepubliceerd in De Klokkenluider #4, de gratis informatiekrant over brandende kwesties in de Euregio Maas-Rijn
Categories: Urban planning
Type: Article