Article
Het bouwmeestercomplot
Gideon Boie
02/05/2019, A+
Image: Paoletta Holst
“Ik denk dat ze [Anuna De Wever en Kyra Gantois] gezien hebben waar ik het de laatste twee jaar over gehad heb”, merkte Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck fijntjes op in De afspraak van 31 januari 2019. Nee, het omarmen van Youth4Climate en de beweging van klimaatspijbelaars was allerminst opportunisme, maar kende een lange aanloop. Meer dan de vorige Bouwmeesters heeft Van Broeck de duurzaamheid, biodiversiteit en klimaatopwarming tot centrale thema’s van de architecturale kwaliteit verheven.
Nu werd Van Broeck toch even uit zijn lood geslagen in De afspraak. Moraalfilosoof Patrick Loobuyck vond de samenwerking van de Bouwmeester en de bosbrossers heel erg sympathiek, maar zweerde bij het ‘primaat van de politiek’. Het is een standpunt dat de N-VA al jaren propageert – minister-president Geert Bourgeois noemde het de ‘primauteit van de politiek’ – om een duidelijke hiërarchie in besluitvorming aan te brengen tussen het voorbereidende werk van overheidsadministraties en de finale beslissing van de uitvoerende macht.
In de klimaatdiscussie betekent het ‘primaat van de politiek’ dat experts hun wetenschappelijke kennis wel mogen aanleveren, maar uiteindelijk moeten buigen voor de uitvoerende macht. Het is een bevreemdend argument, aangezien de klimaatspijbelaars vooral hun pijlen richten op ministers die telkens weer wetenschappelijke rapporten bestellen en vervolgens beslissen om niets te beslissen. De klimaatmarsen zijn dus een kritiek op het primaat van de politiek en de inertie die het teweegbrengt binnen een o zo urgente kwestie.
Leo Van Broeck schoof ongemakkelijk op zijn stoel en bleef zweren bij de wetenschap. Het werd een dovemansgesprek. De Bouwmeester vergat te zeggen dat zijn gebaar om Anuna De Wever en Kyra Gantois te steunen met een expertpanel misschien wel véél politieker is dan al het politieke gezwets samen.
De handreiking van Van Broeck gaf een stem aan een groep waarvan de goegemeente eerst dacht dat ze niets te melden had, dat ze zelfs geen zinnig woord kon uitbrengen. ‘Ruim je kamer op. Leer je tentje plooien.’ De koorknapen van de macht toonden zich volleerde internettrollen. Ga eens wat wiskunde en fysica studeren, smaalde de burgemeester van Antwerpen. In de aanschijn van zoveel cynisme was de steun van de Vlaams Bouwmeester een uitgesproken democratisch, emancipatoir gebaar.
Een tweede reden waarom de steun van de Bouwmeester een politiek gebaar is, is het lokaliseren van het klimaatdebat. Je kunt niet zomaar blijven praten over de strijd tegen de CO2-uitstoot en ondertussen zedig zwijgen over het nederzettingenpatroon in Vlaanderen. De ongemakkelijke boodschap van de Bouwmeester is dat de klimaatcrisis een systeemcrisis is. Goed geïsoleerde fermettes met zonnepanelen op het dak gaan het klimaat niet redden. Een duurzame transitie van het woningbestand vergt een ander paar mouwen.
Een derde reden is de discussie rond het subject van de klimaatoplossingen. In de film ‘Plannen voor Plaats’, een film van Nic Balthazar gemaakt in opdracht van de Bouwmeester, zien we een receptie met projectontwikkelaars en vastgoedmakelaars, waarop een man in maatpak opgewekt de passie predikt van de ‘Baugenossenschaften’ in Zürich. Het optimisme is aandoenlijk, wetende dat de bouwmarkt niet bepaald een voorloper was in innovatieve woonoplossingen.
Ook de rol van de architect binnen de klimaatdiscussie is politiek geladen. Dat is een vierde reden. De Vlaams Bouwmeester heeft een historische rol gespeeld in het knippen van de band tussen architecten en politieke partijen. Depolitisering van de architectuur heette dat. Maar ook de Open Oproep gaat het klimaat niet redden, dat is ondertussen wel duidelijk. Vandaag schakelt de Bouwmeester een versnelling hoger: wegen op het beleid door de architectuur te politiseren binnen de duurzame transitie van het woningbestand.
Sprak er iemand over het primaat van de politiek? Niet alleen de samenwerking tussen Leo Van Broeck en Youth4Climate is politiek, de hele werking van de Vlaams Bouwmeester dompelt ons onder in de politiek. De hamvraag is hoeveel politiek de architectuur kan verdragen.
Gepubliceerd in A+277 (april/mei 2019). Ook gepubliceerd in het Frans: “Le complot du maître architecte“.
Tags: Vlaams Bouwmeester
Categories: Architecture
Type: Article
