Als zelfs vrouwenbewegingen zwijgen over vrouwenrechten

Zowat drieduizend betogers stapten zaterdag door de straten van Brussel om hun solidariteit te betuigen met de straatprotesten in Iran. Het was een bonte menigte van voornamelijk Iraanse Belgen, die in niet mis te ­verstane bewoordingen hun afkeer van het regime uitschreeuwden.

Het protest viseerde vanzelf­sprekend de bemoeienis van de staat met het lichaam van de vrouw. Dat is de reden waarom een jonge vrouw, Mahsa Amini, het leven liet na hardhandig optreden van de zedenpolitie. De strijd tegen de verplichte hidjab is tegelijk ook een strijd voor de val van het islamitische regime in Iran, zoals ook Masih Alinejad stelde met een verwijzing naar de Berlijnse muur (DS 30 september).

Geen wonder dat het islamitische regime de straatprotesten beantwoordt met brutale repressie. Al snel werd het internet afgesloten om ­communicatie te bemoeilijken. In een politieke strijd vormen de media immers een verlengstuk van de straat, zoals filosofe Judith Butler het uitdrukte. Onder de hashtag #BeOurVoice wordt de wereld opgeroepen om beeldmateriaal van de ­straat­­protesten in Iran te verspreiden. Zo circuleren al wekenlang filmpjes met de gruwelijkste politieacties op ­sociale media, samen met boodschappen van solidariteit door tal van beroemdheden, zoals een vertolking in Farsi van ‘We shall overcome’ door Joan Baez.

Met een opmerkelijke slogan ­namen enkele betogers het stil­zwijgen van ­politieke leiders in ­westerse landen op de korrel: ‘We veroordelen ook het stilzwijgen waarmee andere regeringen de praktijken van het Iraanse regime vergoelijken.’ In het heetst van de strijd geven de ­beschermheren van vrouwenrechten niet thuis. De ­hypocrisie mag niet verbazen en ­betreft heus niet alleen de bloedige repressie van de straat­protesten in Iran. Nog te vaak kijken westerse leiders weg bij schendingen van mensenrechten in het Midden-Oosten, om de eigen economische (en sportieve) belangen te vrijwaren.

De grote afwezigen

De hypocrisie gaat verder dan gevoe­lige diplomatieke verhoudingen. Mensenrechtenorganisaties en vrouwenbewegingen waren de grote afwezigen op de manifestatie in Brussel. Wellicht is het knap lastig om het ­gebruik van de hoofddoek te verde­digen in België en tegelijk het protest ertegen elders te steunen, suggereerde cultuurfilosoof Lieven De Cauter.

Toch lijkt precies die politieke moed vandaag nodig. Er zijn best goede ­redenen om in België het gebruik van de hoofddoek te verdedigen (al is het maar om niet mee te gaan in het ­opbod van xenofobe partijen) en tegelijk de verplichting ervan door een dictatoriaal regime af te keuren.

In zijn steunbetuiging aan de straatprotesten in Iran (door Zamaneh Media op Youtube gepubliceerd) benadrukte filosoof Slavoj Zizek de brede steun van mannen in de strijd van vrouwen. Hij hanteerde een ­logica waarin het particuliere geval beeld staat voor het universele: ‘De onderdrukking van vrouwen is geen alleenstaand geval, het is het moment waarop de onderdrukking die de hele maatschappij doordringt, heel zichtbaar wordt.’ Het heeft dus geen zin in Iran meer rechten voor vrouwen op te eisen, als je niet ook het regime zelf in vraag stelt. Iraanse mannen beseffen heel goed dat ook zij nooit vrij zullen zijn zolang vrouwen niet vrij kunnen ­beslissen over het eigen lichaam.

Dezelfde logica speelt op geo­politiek niveau. Wat de straat­protesten in Iran aantonen, schrijft Zizek, is ‘dat een regime dat een brutale zedenpolitie nodig heeft om zich te handhaven, verraad pleegt tegen de authentieke religieuze ervaring die het gebruikt om zich te legiti­meren’. Iran is daarmee voor Zizek geen ­losstaand geval van een land dat een inhaalslag maakt op het vlak van individuele vrijheden, maar eerder een voorbode van autoritaire tendensen die in het Westen sluimeren en evengoed gelegitimeerd worden ­vanuit ­religieuze inspiratie. Het is nog maar eens het bewijs dat we vandaag in het Westen niet langer zedig ­kunnen ­zwijgen bij de brutale miskenning van vrouwenrechten in Iran.