Research & advice

Architectuur in tijden van crisis

BAVO

2017, PZ Sint Annendael Diest

Image: Kurt Deruyter

In de periode augustus - november 2017 werd ontwerpkennis opgebouwd rond de wens van PZ Sint Annendael Diest om de werking van de Prikkelarme Kamer (PAK) uit te breiden tot een HIC-eenheid binnen de opnameafdeling Sint-Jan. In het verlengde hiervan werd de ruimtelijke infrastructuur voor de algemene werking van Sint Jan geoptimaliseerd.

Opdracht
Het uitgangspunt was de vraag van PZ Sint Annendael naar een visieontwikkeling rond de architectuur voor de toekomstige HIC-eenheid binnen de afdeling Sint Jan en aansluitend een herschikking van de verpleegpost. De visieontwikkeling kreeg de titel ‘Architectuur in tijden van crisis’ om ons uitdrukkelijk niet te beperken tot de vraag naar een alternatieve, meer humane afzonderingskamer. De architectuur van een HIC-eenheid betreft individuele kamers evengoed als bijhorende voorzieningen (woonkamers, tuin, edm.) Bovendien gebeurt de organisatie van de HIC-eenheid in samenhang met de ‘normale’ werking van Sint Jan – al was het maar voor onthaal. Aangezien de nieuwe HIC-eenheid een beslag legt op de werking van Sint Jan is, tenslotte, een herschikking van de ruimtelijke infrastructuur voor de blauwe, gele en rode leefgroep onvermijdelijk.

Werking
We kwamen wekelijks samen in een werkgroep met artsen, directie, personeel, ervaringswerkers én patiënten. De samenstelling van de werkgroep varieerde – wat de mogelijkheid bood om zoveel mogelijk stemmen aan bod te laten én telkens opnieuw bevindingen te resumeren. De intensieve periode van wekelijkse workshops stelde ons in staat om week na week kennis op te bouwen, feedback te genereren, voorlopige resultaten te formuleren, vragen op te roepen, perspectieven toe te voegen, resultaten te verfijnen, etc. De opstart gebeurde door een stuurgroep met hoofdgeneesheer, zorgdirecteur, psycholoog en hoofdverpleging. Informeel hebben we stuurgroep beschouwd als een volgende stap in de workshops.

Eigen functie
De eigen rol hebben we binnen de workshops opgevat als deze van katalysator en projectregisseur. Eigen voorkennis werd zoveel mogelijk uitgeschakeld, of eerder gebruikt in bevraging van preliminaire resultaten. Iedereen heeft de ruimte gekregen om een bijdrage te leveren naar eigen inzicht en vermogen. We zijn verheugd om te zien dat het denkproces overgenomen werd door personeel en patiënten. Ook wordt de proefopstelling gemonitord door personeel en patiënten. Het enthousiasme van participanten heeft geholpen om andere, minder luide stemmen te betrekken in de visieontwikkeling.

Verloop
De visieontwikkeling vertrok vanuit een gesprek rond gebruikservaring en ruimtebeleving in Sint Jan – het gespreksonderwerp omvatte ervaringen zowel binnen als buiten de klassieke afzonderingskamer. De concrete ervaringen waren aanleiding voor het formuleren van een toekomstvisie rond de HIC-eenheid. We vertaalden de ervaringen en dromen in generieke beelden die zicht bieden op de architectuur nodig in tijden van crisis. Vervolgens werden de beelden toegepast binnen de bestaande infrastructuur van Sint-Jan. Tenslotte werd een proefopstelling gerealiseerd om de aanpassing van de ziekenhuiskamer tot aanpasbare/uitbreidbare kamer ook tastbaar te maken.