Article
Genealogie van de Vlaams (klimaat) Bouwmeester
Gideon Boie
09/07/2019, De Standaard
Image: Dries Luyten
De bijzondere interesse van Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck voor de klimaattransitie zorgt al enige tijd voor onvrede in het veld. Sinds de presentatie van de mobiscore is het hek van de dam. Nochtans gaat het om een niet-bindende afweging van locatiefactoren. De discussie escaleerde met een televisieoptreden in De Afspraak, waar gewag gemaakt werd van kwalijke framing. Klap op de vuurpijl was een analyse waarin tenoren uit de architectuurwereld unisono de alarmbel luiden (DS 29 juni).
Het is ongezien dat de verschillende Vlaams Bouwmeesters rollend over straat een robbertje uitvechten. De discussie richtte zich op de stijl van optreden van Van Broeck, maar ook de boodschap was niet mis te verstaan. Zo zei Bob Van Reeth: ‘Ik heb altijd geroepen: ‘‘De buiten is voor de koeien’’, maar daar liet ik het bij. Als bouwmeester hoef je daar ook niet verder op door te gaan.’
Daarmee gaf hij uiting aan de onderhuidse onvrede dat Leo Van Broeck zich te veel bemoeit met ‘andere’ dingen en niet meer over architectuur praat. Hiermee ondergraaft Van Broeck het instituut van Vlaams Bouwmeester en zet hij het draagvlak voor architecturale kwaliteit in Vlaanderen op het spel, luidt de kritiek.
Enge focus doorbreken
Dat pleidooi is bevreemdend, al helemaal bij monde van de eerste Vlaams Bouwmeester. De functie werd in 1998 in het leven geroepen door toenmalig minister Wivina Demeester. In die beginperiode heeft Van Reeth er altijd voor geijverd om de functie zo snel als mogelijk te verhuizen van Ambtenarenzaken naar de algemene bevoegdheden van de Vlaamse minister-president. Met als gedachte dat architecturale kwaliteit niet zomaar kan ondergebracht worden binnen een sectorale bevoegdheid, maar transversaal snijdt doorheen alle beleidsdomeinen.
Er is nog een tweede reden waarom het pleidooi van Van Reeth om ‘de buiten aan de koeien te laten’ bevreemdend is. De functie van Vlaams Bouwmeester is juist bedoeld om de enge focus op kerntaken te doorbreken. Het centrale adagium van Van Reeth was het ‘goede opdrachtgeverschap’: goede architectuur komt niet alleen tot stand dankzij de architecten, maar evenzeer door goede opdrachtgevers. Daarvoor is het nodig om buiten de geijkte rolverdelingen te denken.
Opmerkelijk genoeg kwam de tweede Vlaams Bouwmeester, Marcel Smets, niet aan het woord. Centraal concept in zijn beleidsnota was het ‘geïntegreerde architectuurproject’. Andermaal was de boodschap dat architectuur geen deelcompetentie is, maar juist een mogelijkheid biedt om allerhande bevoegdheden te integreren. Infrastructuurwerken dienden indertijd als voorbeeldproject. Het ontwerp van een brug is niet zomaar een structureel of esthetisch hoogstandje, neen, het brengt alles samen: infrastructuur, mobiliteit, luchtkwaliteit, landschap, stedenbouw, etc.
Een van de belangrijke bijdragen uit de periode van Peter Swinnen als Vlaams Bouwmeester waren de ‘pilootprojecten’. Ontwerpuitdagingen werden gedefinieerd binnen de meest uiteenlopende beleidsdomeinen – zorg, scholen, brownfields, landbouw, studentenhuisvesting en wat nog veel meer. Telkens opereerde Peter Swinnen in nauwe samenwerking met bevoegde ministers, overheidsadministraties en betrokkenen in het veld. Resultaat was een soort ‘ongevraagde ontwerppraktijk’, waarbij een innovatieve visie ontwikkeld werd op onbekend terrein.
Vermanende vingertjes
Deze beknopte historiek maakt duidelijk dat de vermanende vingertjes naar Leo Van Broeck geen steek houden. De commentatoren uiten een conservatieve reflex, uit angst om iets te verliezen. Het bestaan van de klimaatjongeren lijkt vergeten. Idem de ideeëngeschiedenis van de Vlaams Bouwmeester. Goed opdrachtgeverschap, geïntegreerde architectuurprojecten en verkennende pilootprojecten, het zijn drie aanzetten voor een eco-systemisch denken. Wen er maar aan. Vandaag kun je niet langer ijveren voor architecturale en ruimtelijke kwaliteit in de stad en vervolgens bewust niet nadenken over lintbebouwingen op het platteland.
Gepubliceerd in De Standaard, 09/07/2019
Tags: Vlaams Bouwmeester
Categories: Architecture
Type: Article
