Article
Architecturale vernieuwing en gevestigde orde gaan niet samen
Gideon Boie
28/06/2021, De Standaard
Image: VRT
Bij het ontwerp en de bouw van het nieuwe VRT-huis, aan de Reyerslaan, krijgt de oude garde van de Brusselse vastgoedmarkt opnieuw een centrale rol. Gideon Boie vindt dat geen goed idee.
Alleen gelukkige gezichten tijdens de online voorstelling van het nieuwe ontwerp voor het VRT-huis. En toch lukte het niet helemaal om de schijn van een coup de théatre te vermijden. ‘We zijn als architecten zeer fier en blij om de opdracht te mogen doen, we hebben het ook al enkele keren geprobeerd,’ zei de architect Kersten Geers van Office KGDVS ietwat smalend aan tafel met Chantal Pattyn. De terloopse opmerking leidde tot nogal wat monkellachjes aan tafel, want het wijst niet alleen op de wedijver tussen de geprezen nieuwe generatie Vlaamse architecten, maar ook op de vechtscheiding tussen VRT en de vorige architecten.
De geschiedenis is gekend. In 2019 werden Robbrecht & Daem architecten en DierendonckBlancke architecten aan de kant geschoven door de VRT. Het beste ontwerp had dan wel gewonnen, maar de raming van bouwkosten liep uit de hand. Althans dat was het officiële verhaal. Hoe de vork precies aan de steel zit, zullen we nooit weten, nu er een dading is getroffen tussen de VRT en de betrokken architecten. Toch blijft het conflict een mysterie, aangezien het programma van eisen opgesteld wordt door de opdrachtgever en wijzigingen hierop in overleg gebeuren. Hoe dan ook, alle schuld lag blijkbaar bij de architecten en de enige oplossing lag in het schoonvegen van het bord.
Het nieuwe ontwerp voor het VRT-huis is echter niet zomaar een wissel van architect. Veel meer gaat het om een totaal andere wijze van architecturale productie. Het nieuwe VRT-huis wordt gerealiseerd in een Design & Built formule, een publieke private samenwerking waarbij één partij instaat voor ontwerp én bouw. Deel van de formule is het zogenaamde bouwteam, een zakelijk verband van aannemer, architect en alle nodige experts. In de ideale wereld schept het bouwteam een kader voor horizontale samenwerking en optimale product-afstemming. In de praktijk draagt de projectontwikkelaar de broek en is de architect een onderaannemer op niveau van de loodgieter.
De gewijzigde machtsverhouding kan je zien in het verschil tussen het nieuwe ontwerp voor het VRT-huis en het verliezende ontwerp van dezelfde architecten in de eerste, gecancelde fase. Office KGDVS kandideerde toen met quasi hetzelfde ontwerp als vandaag, al had het eerste ontwerp een cilindrische onderbouw en een kubusvormige toren bovenop de horizontale kantoorvloeren. Het ontwerp werd gerecycled, maar dan wel compacter gemaakt. Ik wil gerust geloven dat de cilinder en kubus slechts formalistische foefjes waren, maar het toont vooral hoe het speelveld van de architect vandaag ingeperkt wordt door de calculatie van de aannemer.
De Design & Built formule hangt samen met een andere belangrijke wijziging in het architecturale productieproces: ook de Vlaamse Bouwmeester werd aan de kant geschoven. Een opmerkelijk resultaat is dat in het nieuwe VRT-ontwerp met Jaspers-Eyers de gevestigde orde terug aan het stuur zit, weliswaar met een hip architectuurkantoor op de achterbank. De bestaansreden van de Vlaamse Bouwmeester is nochtans gericht op het voorkomen dat publieke ontwerp- en bouwopdrachten telkens bij dezelfde bedrijven terechtkomen. In die geest zette toenmalig Bouwmeester Peter Swinnen zwaar in op de toekomst van de Reyerssite, toen VRT en RTBF nog met verhuisplannen speelden.
De nobele missie van de Vlaamse Bouwmeester is niet aan de VRT besteed. Het plan van een publiek-private samenwerking speelde al in een marktbevraging ongeveer tien jaar geleden en die werd van onder het stof gehaald. Hiermee komt ook de oude garde weer aan zet. De belofte van kwalitatieve architectuur vormt het glijmiddel. De toekomst van het bestaande omroepgebouw is de olifant in de kamer, enkel de omroeptoren blijft staan als icoon. Ernaast verschijnt een nagelnieuw gebouw. Pardon, twee gebouwen, want de RTBF is al enige tijd aan het bouwen. Het nieuwe VRT-huis toont zo hoe in termen van vastgoed alles bij het oude blijft.
De twee kwesties samen vormen een zorgwekkende cocktail. Hoe geloofwaardig is het dat vastgoedoperatoren die Brussel jarenlang in een sub-comateuze toestand hielden vandaag vernieuwing zullen brengen? Wetgeving uit 1939 gaat uit van de onverenigbaarheid van het architectenberoep met dat van een aannemer. De architect moet het algemene goed voor ogen houden. Stel je eens voor dat een arts een geneesmiddel voorschrijft waar hij commercieel belang bij heeft, dat accepteert niemand. Bij bouwopdrachten in publiek-private samenwerking is dat plots geen probleem. Het Vlaams decreet daarover gaat ervan uit dat de overheid zichzelf beschermt – dat is nog maar de vraag.
Gepubliceerd door De Standaard (28 juni 2021), 30-31.
–
Voorstelling van het bouwteam VRT morgen en voorstelling van het ontwerpproject. Het gesprek van Chantal Pattyn met voorzitter Luc Van den Brande, CEO Frederik Delaplace, minister Benjamin Dalle en architecten Kersten Geers, David Van Severen en Johny Eyers is hier te bekijken.
–
Tags: Brussels, Vlaams Bouwmeester
Categories: Architecture
Type: Article
